“મળવા જેવા માણસ-૧૨(શ્રી સુરેશ જાની)”
શ્રી. પી.કે. દાવડા દ્વારા લખાયેલ આ લેખ મને ભાઈ શ્રી સુરેશભાઈએ મોકલ્યો છે અને વધુ લોકોની જાણ માટે એને મારા બ્લોગ પર મુકવો હોય તો મુકી શકાય એમ જણાવવામાં આવ્યું હતું. આથી એના મુળ લેખક શ્રી. દાવડાની મંજુરીથી એક જ ઈ-ઉવાળી સાદી જોડણીમાં અહીં મુકું છું.
સુરેશ જાની
સુરેશભાઈનો જન્મ એક મધ્યમ વર્ગીય બ્રાહ્મણ કુટુંબમાં, ૧૯૪૩માં અમદાવાદમાં થયો હતો. એમના પીતા જ્યારે ૧૯૫૫ માં રેલ્વેની નોકરીમાંથી રીટાયર્ડ થયા ત્યારે તેમનો ૨૫૦ રુપીયા પગાર હતો. શાળામાં તો ચાલતા જતા હતા, પણ દુર આવેલી એંજીનીઅરીંગ કોલેજમાં જવા સુરેશભાઈને બસ ભાડા માટે રોજ ૧૦ પૈસા મળતા. નોટબુક્સ, પુસ્તકો વગેરે શાળામાંથી અથવા જ્ઞાતી ટ્રસ્ટમાંથી મફત મળતાં. એક સમય એવો હતો કે એ વખતે એમને મળતી ૧૦૦/- રુપીયાની પોસ્ટ મેટ્રીક્યુલેશન સ્કોલરશીપ ઘરમાં ગાડાના પૈડા જેવી હતી.
સુરેશભાઈ એમના પીતા વીશે કહે છે, “બાપુજી સાવ સામાન્ય સ્થીતીના પણ દીલના અમીર. લોકો એમને ધરમનો કાંટો ગણતા. અનેક લોકો એમની સલાહ લેવા આવતા. એમણે અનેક લોકોને એમના પ્રશ્નો ઉકેલવામાં મદદ કરી હતી. એમની ધાર્મીકતા એ જમાનાના માણસો કરતાં બહુ અલગ હતી. એમણે કદી અમને મંદીર જવાનો કે ચીલાચાલુ પુજાનો આગ્રહ રાખ્યો ન હતો. તેઓ શ્રી. અરવીંદની ફીલસુફી સાથે આત્મસાત થયા હતા; અને રેલ્વેની નોકરીને કારણે મળતા ફ્રી પાસને લીધે અમને બે વખત પોન્ડીચેરી લઈ ગયા હતા.” એમના માતા વીશે તેઓ કહે છે, “મા ચાર જ ચોપડી ભણેલાં, પણ વાંચનનાં શોખીન. ક.મા.મુન્શી, ર.વ.દેસાઈ, ધુમકેતુનાં મોટા ભાગનાં પુસ્તકો વાંચેલાં. અનેક ગીતો, ભજનો, સ્તોત્રો, ગીતાના અધ્યાયો મોંઢે કડકડાટ. ઘરના કામના ઢસરડા અને પાંચ સંતાનોના ઉછેરની જવાબદારી, પણ ક્યારે પણ ફરીયાદ ન કરેલી. એ પેઢીની ખાનદાની અલગ હતી.”
અભ્યાસમાં સુરેશભાઈ ખુબ જ હોશીયાર હતા, હંમેશાં બહુ જ ઉંચા માર્કસ મેળવી પાસ થતા. મેથ્સ અને સાયન્સમાં એમને એટલો રસ હતો કે એ હંમેશાં પોતાની કક્ષા કરતાં ખુબ જ આગળ રહેતા. દસમા ધોરણમાં બનેલો એક પ્રસંગ સુરેશભાઈના શબ્દોમાં જ કહું તો “દસમા ધોરણમાં મને ગણીતમાં ૯૯ માર્કસ આવ્યા. મેં બારમાંથી આઠ સવાલ નહીં, પણ બારે બાર સવાલના જવાબ આપ્યા હતા. હું અમારા ગણીતના શીક્ષક શ્રી. ચીતાણીયા સાહેબ પાસે ગયો. અને પુછ્યું, મને એક માર્ક ઓછો શા માટે આપ્યો છે? સાહેબે કહ્યું, “જો, ભાઈ! ઉત્તરવહીમાં તેં પહેલા પાને લખ્યું છે કે – ગમે તે આઠ ઉત્તર તપાસો. આ તારું અભીમાન બતાવે છે. એ તારા અભીમાનનો એક માર્ક મેં કાપ્યો. તારી હોંશીયારી તને જીવનમાં કામ લાગશે; તેના કરતાં વધારે આ અભીમાન તને વધારે નડશે. ” સુરેશભાઈએ શીક્ષકની આ વાત જીવનભર માટે યાદ રાખી લીધી.
દીવાન બલ્લુભાઈ માધ્યમીક શાળા, અમદાવાદ,માંથી એસ.એસ.સી. પાસ કરી સુરેશભાઇએ બે વર્ષ માટે ગુજરાત કોલેજ, અમદાવાદમાં અભ્યાસ કર્યો. આ સમય દરમ્યાન એમને ફીઝીક્સ અને મેથ્સમાં એટલો રસ પડ્યો કે એમણે વૈજ્ઞાનીક બનવાનો મનોમન નીર્ણય કરી લીધો હતો, પણ કુટુંબના આગ્રહને વશ થઈ એમણે અમદાવાદની એલ.ડી. કોલેજ ઓફ એંજીનીરીંગમાં ત્રણ વર્ષનો બી.ઈ.(મીકેનીકલ)નો અભ્યાસ કર્યો. ત્યારબાદ એક વર્ષ વધારે અભ્યાસ કરી બી.ઈ.(ઈલેક્ટ્રીકલ)ની ડીગ્રી પણ મેળવી લીધી. જો સુરેશભાઈનું મનનું ધાર્યું થાત તો ભારતને એક પ્રતીભાશાળી વૈજ્ઞાનીક મળત.
૧૯૬૫ માં અમદાવાદ ઈલેક્ટ્રીસીટી કંપનીમાં આસીસ્ટંટ એંજીનીઅર તરીકે નોકરીની શરુઆત કરી અને છેક ૨૦૦૦ માં સાબરમતી પાવર સ્ટેશનના જનરલ મેનેજર તરીકે નીવૃતી લીધી. નોકરી દરમ્યાન એમણે પાવર એંજીનીઅરીંગના વીવીધ ક્ષેત્રોમાં કામ કર્યું, ત્રણ પાવર સ્ટેશનોના બાંધકામમાં સક્રીય કામગીરી બજાવી. બે વર્ષ માટે વીજ ચોરી પકડવાનું કામ પણ કર્યું. બે વર્ષ માટે ઝોનલ મેનેજરનું ખુબ જ જવાબદારીવાળું કામ પણ સંભાળ્યું, ૨૦૦૦ની સાલમાં નીવૃત થયા ત્યારે તેઓ જનરલ મેનેજરના પદ પર હતા. ( રીપીટ થાય છે )
નોકરી દરમ્યાન સુરેશભાઈ પરીસ્થીતીનો તાગ કાઢી એમાં ઉત્પાદકતા વધારવા હંમેશાં Time and Motion Studies અને Inventory control નો ઉપયોગ કરતા. માત્ર પોતાના ઉપરી અધીકારીઓ જ નહીં પણ પોતાના હાથ નીચેના માણસો પાસેથી નવું નવું શીખવા ઉત્સુક રહેતા. કોઈપણ મુશ્કેલીનો તેઓ કાયમી ઈલાજ કાઢવા પ્રયત્નશીલ રહેતા.
ઉદ્યોગોમાં અકસ્માતોને સંપુર્ણપણે નીવારી શકાતા નથી. એમના હાથ નીચેના કામોમાં જ્યારે પણ અક્સ્માતમાં કોઈ કામદારને ઈજા થતી, ત્યારે સુરેશભાઈ માનસીક રીતે ખુબ જ વીક્ષુબ્ધ થતા.
નીવૃતી બાદ સુરેશભાઇ શેષ જીવન પસાર કરવા અમેરીકા આવી ગયા. અમેરીકા આવીને જેમ દુલા ભાયા કાગને ઇચ્છા થઈ (કરને બાળક કાગડા) તેમ સુરેશભાઈની પણ ફરીથી બાળક બની જઈ, આનંદમાં શેષ જીવન ગુજારવાની ઈચ્છા થઈ. એમણે લખ્યું,
“બાસઠના આ ડોસાજીને ચાર સાલના થાવું છે.
સંતાકુકડી, છુક છુક ગાડી, લખોટીમાં લલચાવું છે. ”
પબ્લીક લાયબ્રેરીમાંથી બાળકોના વીભાગમાંથી પુસ્તકો મેળવી વાંચવાનાં શરુ કરી દીધાં. Origamiમાં પણ એમણે પુષ્કળ હાથ અજમાવ્યો. શાળામાં હતા ત્યારથી જ સાહીત્યમાં રસ તો હતો જ, પણ નીવૃતીમાં આ તેમની પ્રવૃતી બની ગઈ. નીબંધ, લેખ, કવીતા, ટુંકી વાર્તા અને નવલકથા, આમ સાહીત્યના બધા પ્રકારોમાં એમણે હાથ અજમાવ્યો. ૨૦૦૬માં બ્લોગ્સમાં ગુજરાતીમાં લખવાની સુવીધા થઈ જતાં સુરેશભાઈને મોકળું મેદાન મળી ગયું. એમણે ૨૦૦૬ માં જ સાત બ્લોગ્સમાં લખવાની શરુઆત કરી દીધી, આમાંના ઘણા બ્લોગ્સ તો એમણે જ શરુ કરેલા. બ્લોગ્સની બાબતમાં તેઓ એટલા બધા ઉત્સાહી હતા કે જે કોઈ મીત્રને પોતાનો બ્લોગ શરુ કરવો હોય તેને પુરજોશથી મદદ કરવામાં લાગી જતા. (મારો બ્લોગ શરુ કરવામાં મને પણ સુરેશભાઈની મદદ મળેલી.-ગાંડાભાઈ) એંજીનીઅર હોવાથી કોમપ્યુટરની નવી નવી તરકીબો પોતે સમજી લઈને મીત્રોને પણ શીખવવાનો એમનો શોખ આજે પણ ચાલુ જ છે, અને એટલા માટે જ સુરેશભાઈ બ્લોગ જગતમાં સુરેશદાદા અથવા ફક્ત દાદાના હુલામણા નામે ઓળખાય છે.
એમના છેલ્લા આઠ-દશ વર્ષનાં કાર્યોને આ નાનકડા લેખમાં સમાવી લેવાનું શક્ય નથી, પણ માત્ર ન ભુલાય એવાં થોડાં કાર્યોનો ઉલ્લેખ કરવો હોય તો એમના બ્લોગ, “ગુજરાતી પ્રતીભા પરીચય” નો ઉલ્લેખ કરવો જ પડે. આ બ્લોગમાં એમણે ૫૪૫ જેટલા ગુજરાતી મહાનુભવોનો પરીચય કરાવ્યો છે. એમના બીજા એક જાણીતા બ્લોગ્સનું નામ છે ‘સુર સાધના’ જે ત્રણ જુના બ્લોગ –‘અંતરની વાણી’, ‘કાવ્યસુર’ અને ‘ગદ્યસુર’ નો સમન્વય છે. એમણે લખેલી ૬ ઈ-બુકમાંથી એમના હ્રદયની ખુબ જ નજીક ઈબુકનું નામ છે – “બની આઝાદ”. આ પુસ્તકમાં એમણે સ્વાનુભવ આધારીત જીવનની ફીલોસોફી વણી લીધી છે.
હાલમાં સુરેશભાઈ વધારે આંતરમુખ થઈ, થોડા ગંભીર વીષયોના વીચારોમાં વ્યસ્ત છે, છતાં પણ લંડનથી બહેન હીરલ શાહે શરુ કરેલી ઈ-વીદ્યાલયને પગભેર કરવામાં સક્રીય મદદ કરે છે, અને કોમ્પ્યુટર માટે નવા સોફટવેર બનાવવા અને મોજુદા સોફટવેર્સ પર હાથ અજમાવવાનું કાર્ય તો ચાલુ જ છે.
એમની સલાહ છે, ભુતકાળ વાગોળવામાં કે ભવીષ્યની ચીંતા કરવામાં સમય ન ગાળતાં Live this moment powerfully.
-પી. કે. દાવડા
Gandabhai Vallabh 