ॐ अस्य श्री उत्तरचरित्रस्य रुद्रऋषिः महासरस्वती देवता अनुष्टुप छन्दः भीमा शक्तिः भ्रामरी बीजम् सूर्यस्तत्त्वम् सामवेदः स्वरूपम् महासरस्वती प्रीत्यर्थे उत्तरचरित्रपाठे विनियोगः ॥
ध्यान
ॐ घण्टाशूलहलानि शंखमुसले चक्रं धनुः सायकं
हस्ताब्जैर्दधतीं घनान्तविलसच्छीतांशुतुल्यप्रभाम् ।
गौरीदेहसमुद्भवां त्रिजगतामाधारभूतां महा-
पूर्वामत्र सरस्वतीमनुभजे शुम्भादिदैत्यार्दिनीम् ॥
ॐ क्लीं ऋषिरुवाच ॥१॥
पुरा शुंभनिशुंभाभ्यामसुराभ्यां शचीपतेः
त्रैलोक्यं यज्ञभागाश्च हृता मदबलाश्रयात् -२
तावेव सूर्यतां तद्वदधिकारं तथैन्दवम्
कौबेरमथ याम्यं च चक्राते वरुणस्य च -३
तावेव पवनर्द्धिं च चक्रतुर्वह्निकर्म च
ततो देवा विनिर्धूता भ्रष्टराज्याः पराजिताः -४
हृताधिकारास्त्रिदशास्ताभ्यां सर्वे निराकृताः
महासुराभ्यां तां देवीं संस्मरन्त्यपराजीताम् -५
तयास्माकं वरो दत्तो यथाऽऽपस्तु स्मृताखिलाः
भवतां नाशयिष्यामि तत्क्षणात्परमापदः -६
इति कृत्वा मतिं देवा हिमवन्तं नगेश्वरम्
जग्मुस्तत्र ततो देवीं विष्णुमायां प्रतुष्टुवुः -७
देवा ऊचुः ॥८॥
नमो देव्यै महादेव्यै शिवायै सततं नमः
नमः प्रकृत्यै भद्रायै नियताः प्रणताः स्म ताम् -९
रौद्रायै नमो नित्यायै गौर्यै धात्यै नमो नमः
ज्योत्स्नायै चेन्दुरूपिण्यै सुखायै सततं नमः -१०
कल्याण्यै प्रणतां वृद्ध्यै सिद्ध्यै कुर्मो नमो नमः
नैऋत्यै भूभृतां लक्ष्म्यै शर्वाण्यै ते नमो नमः -११
दुर्गायै दुर्गपारायै सारायै सर्वकारिण्यै
ख्यात्यै तथैव कृष्णायै धूम्रायै सततं नमः -१२
अतिसौम्यातिरौद्रायै नतास्तस्यै नमो नमः
नमो जगत्प्रतिष्ठायै देव्यै कृत्यै नमो नमः -१३
या देवी सर्व भूतेषु विष्णुमायेति शब्दिता
नमस्तस्यै ॥१४॥ नमस्तस्यै ॥१५॥ नमस्तस्यै नमो नमः -१६
या देवी सर्व भूतेषु चेतनेत्यभिधीयते नमस्तस्ये -१७-१८-१९
या देवी सर्व भूतेषु बुद्धिरूपेण संस्थिता नमस्तस्यै -२०-२१-२२
या देवी सर्वभूतेषु निद्रारूपेण संस्थिता नमस्तस्यै -२३-२४-२५
या देवी सर्व भूतेषु क्षुधारूपेण संस्थिता नमस्तस्यै -२६-२७-२८
या देवी सर्व भूतेषु छायारूपेण संस्थिता नमस्तस्यै -२९-३०-३१
या देवी सर्व भूतेषु शक्तिरूपेण संस्थिता नमस्तस्यै -३२-३३-३४
या देवी सर्व भूतेषु तृष्णारूपेण संस्थिता नमस्तस्यै -३५-३६-३७
या देवी सर्व भूतेषु क्षांतिरूपेण संस्थिता नमस्तस्यै -३८-३९-४०
या देवी सर्व भूतेषु जातिरूपेण संस्थिता नमस्तस्यै -४१-४२-४३
या देवी सर्व भूतेषु लज्जारूपेण संस्थिता नमस्तस्यै -४४-४५-४६
या देवी सर्व भूतेषु शांतिरूपेण संस्थिता नमस्तस्यै -४७-४८-४९
या देवी सर्व भूतेषु श्रद्धारूपेण संस्थिता नमस्तस्यै -५०-५१-५२
या देवी सर्व भूतेषु कान्तिरूपेण संस्थिता नमस्तस्यै -५३-५४-५५
या देवी सर्व भूतेषु लक्ष्मीरूपेण संस्थिता नमस्तस्यै -५६-५७-५८
या देवी सर्व भूतेषु वृत्तिरूपेण संस्थिता नमस्तस्यै -५९-६०-६१
या देवी सर्व भूतेषु स्मृतिरूपेण संस्थिता नमस्तस्यै -६२-६३-६४
या देवी सर्व भूतेषु दयारूपेण संस्थिता नमस्तस्यै -६५-६६-६७
या देवी सर्व भूतेषु तुष्टिरूपेण संस्थिता नमस्तस्यै -६८-६९-७०
या देवी सर्व भूतेषुमातृरूपेण संस्थिता नमस्तस्यै -७१-७२-७३
या देवी सर्व भूतेषु भ्रान्तिरूपेण संस्थिता नमस्तस्यै -७४-७५-७६
इन्द्रियाणामधिष्ठात्री भूतानां चाखिलेषु या
भूतेषु सततं तस्यै व्याप्ति देव्यै नमो नमः -७७
चितिरूपेण या कृत्स्नमेतद् व्याप्य स्थिता जगत्
नमस्तस्यै ॥७७॥ नमस्तस्यै ॥७८॥ नमस्तस्यै नमो नमः -८०
स्तुता सुरैः पूर्वमभीष्टसंश्रयात् तथा सरेन्द्रण दिनेषु सेविता
करोतु सा नः शुभहेतुरीश्वरी शुभानि भद्राण्यभिहन्तु चापदः -८१
या सांप्रतं चौद्धतदैत्यतापितैरस्माभिरीशा च सुरैर्नमस्यते
या च स्मृता तत्क्षणमेव हन्ति नः सर्वापदो भक्तिविनम्रमूर्तिभिः -८२
इति श्री देवीसूक्तम्
ऋषिरुवाच ॥८३॥
एवं स्तवादियुक्तानां देवानां तत्र पार्वती
स्नातुमभ्याययौ तोये जाह्नव्या नृपनंदन -८४
साब्रवीत्तान् सुरान् सुभ्रूर्भवद्भिः स्तूयतेऽत्र का
शरीरकोशतश्चास्याः समुद्भूताब्रवीच्छिवा -८५
स्तोत्रं ममैतत्क्रियते शुम्भदैत्यनिराकृतैः
देवैः समेतैः समरे निशुंभेन पराजीतैः -८६
शरीरकोशाद्यत्तस्याः पार्वत्या निःसृताम्बिका
कौशिकीति समस्तेषु ततो लोकेषु गीयते -८७
तस्यां विनिर्गतायां तु कृष्णा भूत्सापि पार्वती
कालिकेति समाख्याता हिमालचकृताश्रया -८८
ततोऽम्बिकां परं रूपं बिभ्राणां सुमनोहरम्
ददर्श चण्डो मुण्डश्च भृत्यौ शुंभनिशुंभयोः -८९
ताभ्यां शुंभायचाख्याता अतीव सुमनोहरा
काप्यास्ते स्त्री महाराज भासयंती हिमाचलम् -९०
नैव तादृक् क्वचिद्रूपं दृष्टं केनचिदुत्तमम्
ज्ञायतां काप्यसौ देवी गृह्यतां चासुरेश्वर -९१
स्त्रीरत्नमतिचार्वंगी द्योतयन्ती दिशस्त्विषा
सा तु तिष्ठति दैत्यैन्द्र तां भवान् द्रष्टुमर्हति -९२
यानि रत्नानि मणयो गजाश्वादीनि वै प्रभो
त्रैलोक्ये तु समस्तानि सांप्रतं भान्ति ते गृहे -९३
ऐरावतः समानीतो गजरत्नं पुरन्दरात्
पारिजाततरुश्चायं तथैवोच्चैः श्रवा हयः -९४
विमानं हंससंयुक्तमेतत्तिष्ठति तेंगणे
रत्नभूतमिहानीतं यदासीद्वेधसोऽद्भूतम् -९५
निधिरेष महापद्मः समानीतो धनेश्वरात्
किंजल्किनीं ददौ चाब्धिर्मालामम्लान पंकजाम् -९६
छत्रं ते वारुणं गेहे कांचनस्रावि तिष्ठति
तथायं स्यन्दनवरो यः पुराऽऽसीत्प्रजापतेः -९७
मृत्योरुत्क्रांतिदा नाम शक्तिरीश त्वया हृता
पाशः सलिलराजस्य भ्रातुस्तव परिग्रहे -९८
निशुंभस्याब्धिजाताश्च समस्ता रतसनजातयः
वह्निरपि ददौ तुभ्यमग्निशौचे च वाससी -९९
एवं दैत्येन्द्र रत्नानि समस्तान्याहृतानि ते
स्त्रीरत्नमेषा कल्याणी त्वया कस्मान्न गृह्यते -१००
ऋषिरुवाच ॥१०१॥
निशम्येति वचः शुंभः स तदा चंडमुंडयोः
प्रेषयामास सुग्रीवं दूतं देव्या महासुरम् -१०२
इति चेति च वक्तव्या सा गत्वा वचनान्मम
यथा चाभ्येति सम्प्रीत्या तथा कार्यं त्वया लघु -१०३
स तत्र गत्वा यत्रास्ते शैलोद्देशेऽतिशोभने
सा देवी तां ततः प्राहश्लक्षणं मधुरया गिरा -१०४
दूत उवाच ॥१०५॥
देवि दैत्येश्वरः शुंभस्त्रैलोक्ये परमेश्वरः
दूतोऽहं प्रेषितस्तेन त्वत्सकाशमिहागतः -१०६
अव्याहताज्ञः सर्वासु यः सदा देवयोनिषु
निर्जताखिलदैत्यारिः स यदाह शृणुष्व तत् -१०७
मम त्रैलोक्यमखिलं मम देवा वशानुगाः
यज्ञभागानहं सर्वानुपाश्नामि पृथक् पृथक् -१०८
त्रैलोक्ये वररत्नानि मम वश्यान्यशेषतः
तथैव गजरत्नं च हृत्वा देवेन्द्रवाहनम् -१०९
क्षीरोदमथनोद्भूतमश्वरत्नं ममामरेः
उच्चैः श्रवससंज्ञं तत्प्रणिपत्य समर्पितम् -११०
यानि चान्यानि देवेषु गंधर्वेषूरगेषु च
रत्नभूतानि भूतानि तानि मय्येव शोभने -१११
स्त्रीरत्नभूतां त्वां देवि लोके मन्यामहे वयम्
सा त्वमस्मानुपागच्छ यतो रत्नभुजो वयम् -११२
मां वा ममानुजं वापि निशुंभमुरुविक्रमम्
भजत्वं चंचलापांगि रत्नभूतासि वै यतः -११३
परमैश्वर्यमतुलं प्राप्स्यसे मत्परिग्रहात्
एतद् बुद्ध्या समालोच्य मत्परिग्रहतां व्रज -११४
ऋषिरुवाच ॥११५॥
इत्युक्ता सा तदा देवी गंभीरांतः स्मिता जगौ
दुर्गा भगवती भद्रा ययेदं धार्यते जगत् -११६
देव्युवाच ॥११७॥
सत्यमुक्तं त्वया नात्र मिथ्याकिंचित्त्वयोदितम्
त्रैलोक्याधिपतिः शुंभो निशुंभश्चापि तादृशः -११८
किं त्वत्र यत्प्रतिज्ञातं मिथ्या तत्क्रियते कथम्
श्रूयतामल्पबुद्धित्वात्प्रतिज्ञा या कृता पुरा -११९
यो मां जयति संग्रामे यो मे दर्पं व्यपोहति
यो मे प्रतिबलो लोके स मे भर्ता भविष्यति -१२०
तदागच्छतु शुंभोऽत्र निशुंभो वा महासुरः
मां जीत्वा किं चिरेणात्र पाणिं गृह्णातु मे लघु -१२१
दूत उवाच ॥१२२॥
अवलिप्तासि मैवं त्वं देवि ब्रुहि ममाग्रतः
त्रैलोक्ये कः पुमांस्तिष्ठेदग्रे शुंभनिशुंभयोः -१२३
अन्येषामपि दैत्यानां सर्वे देवा न वै युधि
तिष्ठन्ति संमुखे देवि किं पुनः स्त्री त्वमेकिका -१२४
इन्द्राद्याः सकला देवास्तस्थुर्येषां न संयुगे
शुंभादीनां कथं तेषां स्त्री प्रयास्यसि संमुखम् -१२५
सा त्वं गच्छ मयैवोक्ता पार्श्वं शुंभनिशुंभयोः
केशाकर्षणनिर्धूतगौरवा मा गमिष्यसि -१२६
देव्युवाच ॥१२७॥
एवमेतद् बलि शुंभो निशुंभश्चातिवीर्यवान्
किं करोमि प्रतिज्ञा मे यदनालोचिता पुरा -१२८
स त्वं गच्छ मयोक्तं ते यदेत्सर्वमादृतः
तदाचक्ष्वासुरेन्द्राय स च युक्तं करोतु तत् -१२९
ॐ श्री मार्कण्डेय पुराणे सावर्णिके मन्वंतरे देवीमाहात्म्ये देव्यादूतसंवादोनाम पंचमोऽध्यायः ।
હવન-સામગ્રી અને ઘીની આહુતિ આપીને નાગરવેલનાં બે પાન અને बीजपूरफल માતાઓને ચડાવવાં.
ॐ नमो देव्यै महादेव्यै शिवायै सततं नमः ।
नमः प्रकृत्यै भद्रायै नियताः प्रणताः स्म ताम् ॥
सांगायै सपरिवारायै सवाहनायै सायुधायै ।
विष्णुमायादि त्रयोविंशतिदेवतायै महाहुतिं समर्पयामि स्वाहा ॥
सघृतं बीजपूरफलं नागवल्लीदलद्वयसहितं पूजितं जुहुयात् ॥