ચીત્રક

ઉપચારો નીષ્ણાતનું માર્ગદર્શન લઈને કરવા, અહીં આ આપવાનો હેતુ માત્ર માહીતીનો છે. જુઓ લીન્ક https://gandabhaivallabh.wordpress.com/2011/01/29/એક-વીનંતી/

ચીત્રક : ભારતના બધા ડુંગરોમાં ચીત્રક થાય છે. એના છોડ ત્રણથી છ ફુટ ઉંચા અને બહુવર્ષાયુ હોય છે. ડાળો ગોળ, શાખાઓ અનેક, પાન આંતરે લંબગોળ અને મોગરા જેવાં લીલાંછમ, ફુલ ગુચ્છામાં જાઈ જેવાં શ્વેત અને એકબીજાને ચોંટેલાં હોય છે.

એના મુળની છાલ તીખી હોય છે. કોમળ પાનની ભાજી ખવાય છે. તેનાં પાન અને મુળની તાજી છાલ જ ઔષધમાં વાપરવી, જે રતલામ તરફની સારી આવે છે.

ચીત્રક પચવામાં હલકો, મળને ખોતરીને ઉખેડનાર, ભુખ લગાડનાર, આહાર પચાવનાર, હરસ, ઉદરશુળ, વાયુ, કફ, સોજા, મળમાર્ગનો સોજો, સંગ્રહણી, પાંડુરોગ(રક્તાલ્પતા), કૃમી વગેરેનો નાશ કરે છે. સંગ્રહણીમાં તેનો ઉપયોગ ખુબ થાય છે.

(૧) ચીત્રકમુળની છાલના અડધી ચમચી ચુર્ણમાં સહેજ પાણી નાખી એક સ્વચ્છ માટીના પાત્રમાં ચોપડી એમાં દહીં જમાવી તેની છાસ દરરોજ બપોરે પીવાથી હરસ મટે છે. આ પ્રયોગ લાંબા સમય સુધી કરવો. અતીસાર, સંગ્રહણી અને પેટના રોગોમાં પણ એ સારો ફાયદો કરે છે.

(૨) છાયામાં સુકવેલી ચીત્રકની છાલનું પા(૧/૪) ચમચી ચુર્ણ ઘી, મધ કે દુધ સાથે એક વર્ષ સુધી લેવાથી સો વર્ષનું આયુષ્ય ભોગવી શકાય છે. એક માસ લેવાથી વાયુના રોગો મટે છે.

(૩) ગોમુત્ર સાથે લેવાથી કોઢ મટે છે.

(૪) છાસ સાથે લેવાથી હરસ મટે છે. આ ઉપચાર વખતે બ્રહ્મચર્ય પાળવું અને હીતકર અન્નપાન લેવાં.

(૫) વજન ઘટાડવા માટે રોજ ચીત્રકમુળની છાલનું એકથી બે ગ્રામ ચુર્ણ મધ સાથે ચાટવું.

(૬) ચીત્રકમુળના ચુર્ણમાં પાણી નાખી લેપ કરવાથી બદની ગાંઠ કે ગુમડું ફુટી જાય છે અને સોજો ઉતરે છે.

(૭) એકથી બે વાલના દાણા જેટલું ચીત્રકમુળનું ચુર્ણ ચાટવાથી ભુખ લાગે છે, આહારનું પાચન થાય છે, મળમાર્ગનો સોજો અને હરસ મટે છે.

વાયુ, પીત્ત અને કફના રોગોમાં દોષ મુજબ અનુપાન સાથે પા ચમચી ચીત્રકમુળનું ચુર્ણ સવાર-સાંજ લેવાથી સર્વ રોગહર ઔષધોમાં એના જેવું બીજું કોઈ ઔષધ નથી. પરંતુ ગર્ભવતી સ્ત્રીએ ચીત્રકનો ઉપયોગ કરવો નહીં.

અધ્યાય૯ નિશુંભવધ

ध्यान

ॐ बन्धूककांचननिभं रुचिराक्षमालां पाशांकुशौ च वरदां निजबाहुदंडैः

बिभ्राणमिन्दुशकलाभरणं त्रिनेत्रमर्धाम्बिकेशमनिशं वपुराश्रयामि ॥

ॐ राजोवाच ॥१॥

विचित्रमिदमाख्यातं भगवन् भवता मम

देव्याश्चरितमाहात्म्यं रक्तबीजवधाश्रितम् -२

भूयश्चेच्छाम्यहं श्रोतुं रक्तबीजे निपातिते

चकार शंभो यत्कर्म निशुंभश्चतिकोपनः -३

ऋषिरुवाच ॥४॥

चकार कोपमतुलं रक्तबीजे निपातिते

शुंभासुरो निशुंभश्च हतेष्वन्येषु चाहवे -५

हन्यमानं महासैन्यं विलोक्यामर्षमुद्वहन्

अभ्यधावन्निशुंभोऽथ मुख्ययासुरसेनया -६

तस्याग्रतस्तथा पृष्ठे पार्श्वयोश्च महासुराः

सदंष्टौष्ठपुटाः क्रुद्धा हन्तुं देवीमुपाययुः -७

आजगाम महावीर्यः शुंभोऽपि स्वबलैर्वृतः

निहन्तुं चंडिकां कोपात्कृत्वा युद्धं तु मातृभिः -८

ततो युद्धमतीवासीद्देव्या शुंभनिशुंभयोः

शरवर्षमतीवोग्रं मेघयोरिव वर्षतोः -९

चिच्छेदास्तांछरांस्ताभ्यां चंडिका स्वशरोत्करैः

ताडयामास चांगेषु शस्त्रौघैरसुरेश्वरौ -१०

निशुंभो निशितं खड्गं चर्म चादाय सुप्रभम्

अताडयन्मूर्ध्नि सिंहं देव्या वाहनमुत्तमम् -११

ताडिते वाहने देवी क्षुरप्रेरणासिमुत्तमम्

निशुंभस्याशु चिच्छेद चर्म चाप्यष्टचन्द्रकम् -१२

छिन्ने चर्मणि खड्गे च शक्ति चिक्षेप सोऽसुरः

तामप्यस्य द्विधा चक्रे चक्रेणाभिमुखागताम् -१३

कोपाध्मातो निशुंभोऽथशूलं जग्राह दानवः

आयातं मुष्टिपातेन देवी तच्चाप्यचूर्णयत् -१४

आविध्याथ गदां सोऽपि चिक्षेप चंडिकां प्रति

सापि देव्या त्रिशूलेन भिन्ना भस्मत्वमागता -१५

ततः परशुहस्तं तमायन्तं दैत्यपुंगवम्

आहत्य देवी बाणौधैरपातयत भूतले -१६

तस्मिन्निपतिते भूमौ निशुंभे भीमविक्रमे

भ्रातर्यतीव संक्रुद्धः प्रययौ हन्तुमंबिकाम् -१७

स रथस्थस्तथात्युच्चैर्गृहीतपरमायुधैः

भुजैरष्टाभिरतुलैर्व्याप्याशेषं बभौ नभः -१८

तमायान्तं समालोक्य देवी शंखमवादयत्

ज्याशब्दं चापि धनुषश्चकारातीव दुःसहम् -१९

पूरयामास ककुभो निजघंटास्वनेन च

समस्त दैत्यसैन्यानां तेजोवधविधायिना -२०

ततः सिंहो महानादैस्त्याजितेभमहामदैः

पूरयामास गगनं गां तथैव दिशो दशः -२१

ततः काली समुत्पत्य गगनं क्षमामताडयत्

कराभ्यां तन्निनादेन प्राक्स्वनास्ते तिरोहिताः -२२

अट्टाट्टहासमशिवं शिवदूती चकार ह

तैः शब्दैरसुरास्त्रेसुः शुंभः कोपं परं ययौ -२३

दुरात्मंस्तिष्ठ तिष्ठेति व्याजहारांबिका यदा

तदा जयेत्यभिहितं देवैराकाशसंस्थितैः -२४

शुंभेनागत्य या शक्तिर्मुक्ता ज्वालातिभीषणा

आयान्ती वह्निकूटाभा सा निरस्ता महोल्क्या -२५

सिंहनादेन शुंभस्य व्याप्तं लोकत्रयान्तरम्

निर्घातनिःस्वनो घोरो जीतवानवनीपते -२६

शुंभमुक्तांछरान्देवी शुंभस्तत्प्रहितांछरान्

चिच्छेद स्वशरैरुग्रैः शतशोऽथ सहस्रशः -२७

ततः सा चंडिका क्रुद्धा शूलेनाभिजघान तम्

स तदाभिहतो भूमौ मूर्च्छितो निपपात ह -२८

ततो निशुंभः संप्राप्य चेतनामात्तकार्मुकः

आजघान शरैर्देवीं कालीं केसरिणं तथा -२९

पुनश्च कृत्वा बाहूनामयुतं दनुजेश्वरः

चक्रायुधेन दितिजश्छादयामास चंडिकाम् -३०

ततो भगवती क्रुद्धा दुर्गा दुर्गार्तिनाशिनी

चिच्छेद तानि चक्राणि स्वशरैः सायकांश्च तान् -३१

ततो निशुंभो वेगेन गदामादाय चंडिकाम्

अभ्यधावत वै हन्तुं दैत्यसेनासमावृतः -३२

तस्यापतत एवाशु गदां चिच्छेद चंडिका

खड्गेन शितधारेण स च शूलं समाददे -३३

शूलहस्तं समायांतं निशुंभममरार्दनम्

हृदि विव्याध शूलेन वेगाविद्धेन चंडिका -३४

भिन्नस्य तस्य शूलेन हृदयान्निःसृतोऽपरः

महाबलो महावीर्यस्तिष्ठेति पुरुषो वदन् -३५

तस्य निष्क्रामतो देवी प्रहस्य स्वनवत्ततः

शिरश्चच्छेद खड्गेन ततोऽसावपतद्भुवि -३६

ततः सिंहश्चखादोग्रं दंष्ट्राक्षुण्णशिरोधरान्

असुरांस्तांस्तथा काली शिवदूती तथा परान् -३७

कौमारी शक्तिनिर्भिन्नाः केचिन्नेशुर्महासुराः

ब्रह्माणीमंत्रपूतेन तोयेनान्ये निराकृताः -३८

माहेश्वरीत्रिशूलेन भिन्नाः पेतुस्तथापरे

वाराहीतुंडघातेन केचिच्चूर्णीकृता भुवी -३९

खंडं खंडं च चक्रेण वैष्णव्या दानवाः कृताः

वज्रेण चैन्द्रीहस्ताग्रविमुक्तेन तथापरे -४०

केचिद्विनेशुरसुराः केचिन्नष्टा महाहवात्

भक्षिताश्चापरे कालीशिवदूतीमृगाधिपैः -४१

ॐ इति श्री मार्कण्डेय पुराणे सावर्णिके मन्वंतरे देवी माहात्म्ये निशुंभवधो नाम नवमोऽध्यायः ।

હવન-સામગ્રી અને ઘીની આહુતિ આપીને નાગરવેલનાં બે પાન અને કોળાના ટૂકડા અથવા શેરડીના ટૂકડા માતાઓને ચડાવવા.

ॐ नमो देव्यै महादेव्यै शिवायै सततं नमः ।

नमः प्रकृत्यै भद्रायै नियताः प्रणताः स्म ताम् ॥

सांगायै सपरिवारायै सवाहनायै सायुधायै ।

वाग्भवबीजाधिष्ठात्र्यै महाकाल्यै महाहुतिं समर्पयामि स्वाहा ॥

सघृतं कुष्मांडखंडं इक्षुखंडं वा नागवल्लीदलद्वयसहितं पूजितं जुहुयात् ॥